تبیین مصداقی توحید افعالی در نهج البلاغه

چکیده توحید افعالی یعنی جز خداوند متعال هیچ موثر مستقلی در عالم نیست، و «آفرینش»، «ربوبیت»، «مالکیت»، «رزاقیت» و «قیومیت» هستی از آنِ خداوند متعال است. با شناخت واقعی توحید افعالی، موحد واقعی شکل گرفته، و توحید افعالی در فرایند رشد و کمال به کار گرفته می شود و در حقیقت با رسیدن به توحید افعالی است که توحید در انسان معنا پیدا کرده و درجه ی موحد بودن شخص تعیین می گردد. پایان نامه «تبیین مصداقی توحید افعالی در نهج البلاغه»، که در سه فصل کلیات، مفاهیم و تعاریف، بررسی مصادیق توحید افعالی و شاخه های آن در نهج البلاغه و بررسی مصادیق اسباب و اختیار در نهج البلاغه ، تببین گردیده است؛ در پاسخ به سوال (مصادیق توحید افعالی در نهج البلاغه چگونه تبیین شده است؟)، به تشریح مفهوم شناسی توحید افعالی و شاخه های آن و برشمردن مصادیق این توحید در نهج البلاغه می پردازد، که امام در نهج البلاغه خداوند را تنها خالق کل آفرینش دانسته، و سایر موجودات را حتی در آفریدن پشه ای ناتوان وصف نموده اند و هم چنین مالک، رازق و قیّوم جهان هستی را، تنها خداوند می دانند و در موردچگونگی نحوه ی استناد معلول به علت، و خلقت در جهان هستی، امام معتقد به«تجلی»حضرت حق به واسطه ی این آفرینش، می باشند. اما از آنجا که توحید افعالی با مسائلی چون چگونگی نقش اسباب و مسببات، اختیار و قضا و قدر نیز گره می خورد، به بررسی موارد نقش اسباب و اختیار در نهج البلاغه نیز پرداخته شده، که امام نقش اسباب و وسائط را به خوبی پذیرفته اند اما عملکرد اینها را تنها منوط بر اذن، اراده و قدرت خداوند و در محدوده ای که خدا تعیین کرده می دانند. و در مورد اختیار نیز امام ضمن تأکید بر اختیار داشتن انسان، در مواردی به صراحت به حتمی بودن تقدیر و قضای الهی اشاره می فرمایند که ماحصل آن همان نظریه ی (امر بین الامرین) می شود. به این ترتیب پایان نامه ضمن رسیدن به درستی فرضیه ی از پیش تعریف شده، مبنی بر: (با وجود نظام اسباب و مسببات در عالم، تنها موثر حقیقی خداوند است)، به اطلاعات جامع تری در زمینه ی توحید افعالی دست یافت. کلمات کلیدی: توحید افعالی، خالقیت، ربوبیت، اسباب، اختیار، قضا و قدر، نهج البلاغه